همان طور که می دانیم، امام زمان (علیه السلام) دو غیبت دارد: یکی غیبت صغری و دیگری غیبت کبری. [1] .
غیبت صغری مجموعاً 74 سال [2] طول کشیده است وپس از آن (ازسال 329 هـ. ق.) غیبت کبری آغاز شده است که تا کنون و تا زمانی که بر ما پوشیده است ادامه خواهد یافت. آن چه در این سطور بیان می شود راز غیبت امام زمان و فلسفه ی آن است.
باید بین «فلسفه ی غیبت» و «آثار غیبت» تفاوت قایل شویم. این که امام زمان چرا غایب شده اند، با این مطلب که بر غیبت آن حضرت چه فوایدی مترتب می شود، تفاوت دارد.
راز غیبت در سخنان امام (رحمه الله) با ظرافت خاصّی بیان شده است. مجموعه کلمات امام (رحمه الله) در این باره را می توان در چند بند و یک نتیجه بیان نمود.
1 ـ هدف بعثت انبیا «اجرای قسط و عدل» بوده است:
«هر یک از انبیا که آمده اند برای اجرای عدالت آمدند و مقصدشان هم این بود که اجرای عدالت در همه عالم بکنند....». [3] .
این که فلسفه ی بعثت انبیا «اجرای عدالت» بوده مستند قرآنی دارد. از نظر قرآن مجید بعثت انبیا اهدافی داشته است که یکی از مهم ترین آن اهداف این بوده که عدالت در همه جا گسترش یابد. در سوره ی «حدید» آمده است:
لقد ارسلنا رسلنا بالبیّنات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم النّاس بالقسط [4] ; ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آن ها کتاب (آسمانی) و میزان (شناساییِ حق از باطل) نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند.
2 ـ این هدف بزرگ و مقدّس (اجرای عدالت) به دلایلی تا کنون محقّق نشده است و ما امروزه شاهد بی عدالتی در سراسر جهان هستیم:
«لکن موفّق نشدند، حتی رسول ختمی (صلی الله علیه وآله) که برای اصلاح بشر آمده بود، باز در زمان خودشان موفق نشدند به این معنا... لکن موانع اسباب این شد که نتوانستند اجرا بکنند...» [5] .
عبارت مذکور صریح است در این که هدف فوق تا کنون محقق نشده است. الآن زمین پر از ظلم است و در آینده ممکن است بیشتر هم بشود و این شاهد است بر این که انبیا موفق نشده اند عدالت را به اجرا در آورند; البته نه به دلیل ناتوانی انبیای الهی بلکه به خاطر فقدان شرایط مناسب و نیز کار شکنی مخالفین بوده است.
3 ـ هیچ کس قدرت ندارد که عدالت حقیقی را به اجرا درآورد، به جز انسان عادل و کامل، و او کسی جز امام زمان (علیه السلام) نیست:
«این پر کردن دنیا از عدالت، این را ما نمی توانیم بکنیم; اگر می توانستیم می کردیم، امّا چون نمی توانیم بکنیم ایشان باید بیایند...» [6] .
البته ما باید هم چون انبیای الهی برای محو ظلم و گسترش عدالت تلاش کنیم و اگر موفقیت کامل حاصل نمی شود، لااقل از میزان مظالم کاسته می گردد ولی اجرای کامل عدالت فقط به دست ید اللّهی حضرت مهدی (عج) صورت خواهد گرفت.
4 ـ از آن جا که امام زمان آخرین وصیّ پیامبر است و پس از او دیگر امام معصومی نخواهد بود، بنابراین او باید تا عصر ظهور زنده بماند و عمر طولانی داشته باشد تا آن هدف والا را اجرا نماید:
«آن چیزیکه انبیاموفق نشدندبه آن، بااین که برای آن خدمت آمده بودند،خدای تبارک و تعالی ایشان [مهدی (عج)] را ذخیره کرده است که همان معنایی که همه انبیاء آرزو داشتند، لکن موانع اسباب این شد که نتوانستند اجرا بکنند و همه اولیاء آرزو داشتند و موفق نشدند که اجرا بکنند، به دست این بزرگوار اجرا بشود. این که این بزرگوار را طول عمر داده خدای تبارک و تعالی برای یک همچو معنایی، ما از آن می فهمیم که در بشر کسی نبوده است دیگر، قابل یک همچو معنایی نبوده است.» [7] .
5 ـ اگر امام زمان هم مانند پدران بزرگوار خود به طور معمولی و آشکارا در میان مردم زندگی می کرد و قابل دسترسی بود، هم چون آن بزرگواران معصوم توسط مخالفین به شهادت می رسید:
«اگر مهدی موعود (عج) هم مثل سایر اولیا به جوار رحمت حق می رفتند، دیگر در بشر کسی نبوده است که این اجرای عدالت را بکند...» [8] .
امامان معصوم (علیهم السلام) هر یک یا به سمّ و یا به شمشیر از دنیا رفته اند. مخالفان برای از میان برداشتن امام معصوم که مانع جدی در برابر افزون طلبی آنان است ابتدا از روش تطمیع و یا تهدید استفاده می کردند و چون ائمه با تطمیع و یا تهدید دست از هدف خود بر نمی داشتند، لذا به شهادت می رسیدند. به همین دلیل وقتی از پیامبر (صلی الله علیه وآله) می پرسند که چرا امام زمان غایب می شود، در پاسخ فرموده است: «یخاف القتل» [9] .
6 ـ از آن چه گذشت این نتیجه حاصل می شود که فلسفه ی غیبت امام زمان (علیه السلام) «تضمین حیات او به منظور تحقق آرزوی انبیا و اولیای الهی و اجرای عدالت در زمان موعود» است. این که حضرت را «ذخیره الهی» می نامند اشاره به همین معناست.
«در زمان ظهور مهدی موعود (عج) که خداوند ذخیره ی کرده است او را از باب این که هیچ کس در اولین و آخرین، این قدرت برایش نبوده است که تمام عالم را، عدالت را در تمام عالم گسترش بدهد...» [10] .
...
|
